Konwersatorium Spektrometrii Atomowej 2023
Od 40 lat Konwersatorium stanowi forum, na którym naukowcy i praktycy zajmujący się różnymi aspektami spektroskopii wymieniają się swoimi doświadczeniami, omawiają wyniki badań i ich zastosowania oraz prezentują nowe pomysły. Konferencja ma charakter cyklicznych spotkań naukowych, które odbywają się co dwa lata. Są one kontynuacją odbywających się w latach 80. XX wieku Szkół Absorpcji Atomowej organizowanych przez panią Małgorzatę Michalewską z Instytutu Chemii Nieorganicznej Politechniki Wrocławskiej (Lubiatów 1983, Szklarska Poręba 1985, Karpacz 1987) oraz organizowanych w latach 1997-2016 spotkań w Ustroniu, miasta położonego u wylotu doliny Wisły, które z czasem zyskały nazwę Konwersatorium Spektrometrii Atomowej. W tym czasie trzy główne organizatorki konwersatoriów: Ewa Bulska, Ewa Szmyd oraz Ewa Muller sprawiły, że KOSAT stał się rozpoznawalnym i prestiżowym wydarzeniem skupiającym analityków z polskich i zagranicznych uczelni oraz ośrodków badawczych zajmujących się różnymi aspektami spektroskopii. Od roku 2018 r. organizacji forum podjął się Uniwersytet w Białymstoku.
Organizatorami tegorocznej konferencji byli pracownicy i doktoranci Katedry Chemii Analitycznej i Nieorganicznej Wydziału Chemii UwB przy współpracy z Zakładem Toksykologii Wydziału Farmaceutycznego z Odziałem Medycyny Laboratoryjnej UMB, Zespołem Analizy Spektralnej Komitetu Chemii Analitycznej PAN i Oddziałem PAN w Olsztynie i w Białymstoku. KOSAT zorganizowany został pod honorowym patronatem Komitetu Chemii Analitycznej PAN, jak również włodarzy regionu i miasta: Prezydenta Miasta Białegostoku dr hab. Tadeusza Truskolaskiego, Marszałka Województwa Podlaskiego dr Artura Kosickiego, a także JM Rektora Uniwersytetu w Białymstoku prof. dr hab. Roberta Ciborowskiego i dziekana Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej oraz Dziekana Kolegium Nauk Farmaceutycznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku prof. dr hab. Wojciecha Miltyka. Patronat medialny konferencji sprawowały czasopisma: „Laboratorium – Przegląd Ogólnopolski” (wydawnictwo ELAMED) i „Analityka – Nauka i Praktyka” (wydawnictwo MALAMUT).
W konferencji wzięło udział ponad 100 osób, w tym znani naukowcy z kraju, zaproszeni goście zagraniczni, pracownicy akademiccy, doktoranci i studenci, a także przedstawiciele firm współpracujących z uczelniami. Nad wysokim poziomem merytorycznym czuwał Komitet Naukowy pod przewodnictwem prof. dr hab. Ewy Bulskiej. Zakres tematyczny obejmował nowe wyzwania związane z rozwojem spektralnych technik analitycznych i ich zastosowaniami w badaniach medycznych, przemysłowych, kryminalistyce, ochronie środowiska oraz ochronie zabytków. Uczestnicy mieli możliwość wysłuchania 18 wykładów oraz 26 komunikatów, w tym 10 komunikatów w Sesji Młodych Spektroskopistów i 3 komunikatów firmowych dotyczących najnowszych rozwiązań w dziedzinie aparatury spektralnej. W sesji plakatowej zaprezentowanych zostało również 28 plakatów.
Inauguracja, zarządzanie jakością badań, sesje posterowe
Uczestników konferencji i zaproszonych gości powitały prof. dr hab. Ewa Bulska oraz prof. dr hab. Beata Godlewska-Żyłkiewicz, a uroczystego otwarcia dokonał JM Rektor Uniwersytetu w Białymstoku prof. dr hab. Robert Ciborowski, wyrażając podziękowania organizatorom za kontynuowanie konferencji o tak ważnej tematyce oraz życząc wszystkim zgromadzonym owocnych obrad i ciekawych dyskusji naukowych w kampusie UwB.
Program konferencji rozpoczął wykład prof. dr hab. Ewy Bulskiej pt. „Spektroskopia w drodze i po drodze”. Z jednej strony wykład ten był opowieścią o rozwoju technik pomiarowych wykorzystujących różnorodne zjawiska spektralne, o powstawaniu nowych układów pomiarowych dających coraz więcej możliwości poznawczych, zaś z drugiej była to krótka, osobista opowieść o fascynacji prof. Bulskiej chemią analityczną, w tym technikami pomiarowymi wykorzystującymi zjawiska spektralne. Możliwość wysłuchania takich wspomnień była doskonałą okazją do złożenia Pani Profesor gratulacji i najserdeczniejszych życzeń z okazji urodzin. Przewodniczący Komitetu Chemii Analitycznej PAN prof. dr hab. Bogusław Buszewski wręczył również medale za zasługi dla Komitetu prof. dr hab. Ewie Bulskiej z UW oraz prof. dr hab. Beacie Godlewskiej-Żyłkiewicz z UwB. Uroczystą sesję uświetniły wykłady, które wygłosili zaproszeni prelegenci. Prof. dr hab. Bogusław Buszewski (Kujawsko-Pomorskie Centrum Naukowo-Techniczne im. Jana Czochralskiego) przedstawił swoje spojrzenie na temat „Analityka w wymiarze midi-mini-nano”, zaś Dr Ishai Dror z Weizmann Institute of Science z Izraela przedstawił badania dotyczące mobilności i przemieszczania się nanomateriałów w środowisku gruntowo-wodnym oraz ich pobierania przez rośliny. W związku z rocznicą pięćset pięćdziesiątych urodzin Mikołaja Kopernika, wykład niespodziankę wygłosił profesor Piotr Jaranowski, białostocki fizyk, który brał udział w wykryciu fal grawitacyjnych, co otworzyło nową erę w badaniach wszechświata.
Uczestnicy kolejnej sesji pierwszego dnia obrad mieli możliwość wysłuchania wykładu prof. dr hab. Ryszarda Łobińskiego pt. „Comprehensive speciation of gadolinium in rat brain”, jak również wykładu prof. dr hab. Ryszarda Dobrowolskiego pt. „Optymalizacja metody usuwania kompleksów platyny ze ścieków szpitalnych z zastosowaniem technik spektrometrii atomowej”.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pracowników laboratoriów chemicznych, diagnostycznych i przemysłowych popołudniowa sesja pierwszego dnia obrad dotyczyła zarządzania jakością badań. Wykłady ekspertów: prof. dr hab. Piotra Konieczki (Politechnika Gdańska), prof. dr hab. Danuty Barałkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Beaty Krasnodębskiej-Ostręgi (Uniwersytet Warszawski) oraz mgr Andrzeja Gawora (Uniwersytet Warszawski) umożliwiły zdobycie dużej dawki wiedzy, cennych porad oraz dały odpowiedź na wiele zadanych pytań.
Zwieńczeniem naukowej części pierwszego dnia konwersatorium była sesja posterowa licząca 28 plakatów. Uczestnicy konferencji mieli wówczas możliwość zapoznania się z interesującymi wynikami badań dotyczących m.in. zastosowań technik spektrometrycznych w analizie nanocząstek, próbek roślinnych i biologicznych oraz produktów medycznych. Główną nagrodę za najlepszy plakat na temat: „Zastosowanie metody single particle ICP MS do badania migracji nanocząstek tlenku cynku z produktów medycznych” przyznano dr Julicie Malejko (Uniwersytet w Białymstoku), zaś wyróżnienie za pracę pt. ”Zależności między pierwiastkami w korzeniach ziół. Walidacja metody ICP-MS i analiza chemometryczna wyników” otrzymał dr Adam Sajonóg (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Po zakończeniu obrad i kolacji uczestnicy konferencji udali się na uroczystą kolację koktajlową, której zakończeniem był refleksyjny spektakl pt. „Matecznik” teatru Łątek z Supraśla.
Wręczenie Nagrody im. dr Jerzego Fijałkowskiego
Tradycyjnie już ważnym wydarzeniem konwersatorium, rozpoczynającym drugi dzień obrad, była uroczysta sesja naukowa, podczas której wręczono Nagrodę im. dr Jerzego Fijałkowskiego. Tegoroczną laureatką, w uznaniu za wybitny dorobek naukowy i rozpoznawane na świecie osiągnięcia w badaniach nad mechanizmami reakcji oraz interferencjami w spektometrii atomowej, jak również za współpracę z polskimi ośrodkami naukowymi została profesor Margaretha de Loos-Vollebregt z Uniwersytetu w Gendawie (Belgia). Serdecznie gratulujemy Pani Profesor tego prestiżowego wyróżnienia. W sesji tej, poza wystąpieniem nagrodzonej, wykład na temat „Mass spectrometery approaches for studies of plastic-related pollution”.wygłosiła prof. dr hab. inż. Joanna Szpunar, laureatka nagrody z 2013 r.
W programie znalazła się również sesja nagrodzonych Komitetu Chemii Analitycznej PAN za najlepszą pracę habilitacyjną i doktorską z zakresu chemii analitycznej. Nagrodę sponsorowaną przez firmę Alchem Grupa Sp. z o.o. za osiągniecie habilitacyjne „Metodyki charakteryzowania metalonanocząstek o potencjalnym zastosowaniu medycznym z użyciem spektrometrii mas z jonizacją w plazmie sprzężonej indukcyjnie” przyznano dr hab. inż. Magdalenie Matczuk (Politechnika Warszawska). Laureatką nagrody ufundowanej przez firmę ANCHEM Sp. z o.o. za najlepszą rozprawę doktorską w dziedzinie spektrometrii mas została dr Katarzyna Nalazek-Rudnicka (Politechnika Gdańska) za rozprawę pt. „Advanced techniques of mass spectrometry for verification of the quality and authenticity of the food products”, której promotorem był prof. dr hab. inż. Andrzej Wasik.
Po przerwie kawowej rozpoczęła się ostatnia zaplanowana na ten dzień Sesja Młodych Spektroskopistów, podczas której dziesięciu młodych naukowców zaprezentowało swoje osiągnięcia badawcze. Decyzją Komitetu Naukowego główną nagrodę otrzymała mgr Ewelina Kowa (Uniwersytet Jagielloński) za prezentację pt. „Scoby – magiczny „grzyb”? Badanie bioakumulacji wybranych pierwiastków przez grzyby herbaciane wykorzystywane w produkcji kombuchy”, zaś wyróżnienie przyznano mgr Oskarowi Rondzie (Politechnika Gdańska) za komunikat pt. „Zastosowanie techniki MIP-OES do oznaczania szerokiego spektrum pierwiastków na przykładzie eksperymentu ługowania metali oraz fosforu z popiołów po spalaniu osadów ściekowych”.
W drugim dniu konferencji odbyła się wycieczka do Tykocina, malowniczego miasteczka o bogatej historii i wielokulturowości, gdzie przeplata się kultura żydowska i chrześcijańska. Uczestnicy konwersatorium spacerując z przewodnikiem mieli okazję zwiedzenia zabytków i poznania wielu ciekawych historii tego miasteczka. Dopisały zarówno pogoda, jak i humory. Wisienką na torcie była kolacja „Przy szabasowych świecach” w obiekcie Villa Regent mieszczącym się w XIX-wiecznej odrestaurowanej kamienicy w samym centrum Tykocina. Podczas kolacji była możliwość skosztowania wielu dań z kuchni żydowskiej oraz izraelskiej serwowanych na zimno i na ciepło. Również tu odbyło się podziękowanie sponsorom za wsparcie finansowe i rzeczowe Konwersatorium Spektrometrii Atomowej. Ten wyjazd z pewnością był wyjątkowy i na długo pozostanie we wspomnieniach.
Poranną sesję trzeciego dnia obrad rozpoczął wykład prof. dr hab. Piotra Jamroza dotyczący koncepcji rozwoju zminiaturyzowanych systemów analitycznych opartych na mikroplazmach. Szczególną uwagę zwrócono na możliwości zastosowania druku 3D do produkcji komponentów zminiaturyzowanych systemów analitycznych opartych na mikrowyładowaniach. W tej sesji można było również wysłuchać wykładu dr hab. Zofii Kowalewskiej prof. PW o zastosowaniu nowoopracowanych metod oznaczania fluoru na Marsie techniką LIBS, czy też w naparach herbaty z wykorzystaniem plazmy azotowej sprzężonej mikrofalowo (MIP-OES). Dalsza część obrad dotyczyła zastosowania techniki ICP-MS w analizie kryminalistycznej, popiołów przemysłowych oraz w uwierzytelnianiu produktów pod względem konkretnej serii produkcyjnej, marki czy kraju pochodzenia. Uczestnicy popołudniowej sesji tego dnia konferencji mieli możliwość wysłuchania wykładu dr hab. Barbary Wagner, prof. UW dotyczącego nierutynowych zastosowań spektrometrii XRF w badaniach obiektów muzealnych, między innymi murali, czy też historycznych rękopisów i szkiców. Wykład ten rozpoczął obrady poświęcone technice rentgenowskiej spektrometrii fluorescencyjnej, na której zostały przedstawione ograniczenia i możliwości tej techniki w zastosowaniach praktycznych.
Spotkanie członków Zespołu Analizy Spektralnej Komitetu Chemii Analitycznej PAN oraz warsztaty
konferencji odbyły się warsztaty przeprowadzone przez firmy Altium International, Pro-Environment Polska i Air-Liquide. Dwie pierwsze z wymienionych firm zaprezentowały nowe możliwości i rozwiązania w analizach prowadzonych techniką ICP-MS. Natomiast firma Air-Liquide zapoznała uczestników z zasadami bezpieczeństwa w użytkowaniu butli z gazami sprężonymi, z którymi większość z nas w swojej pracy styka się na co dzień.
Konwersatorium było również okazją do kolejnego spotkania członków Zespołu Analizy Spektralnej Komitetu Chemii Analitycznej PAN, które odbyło się w przeddzień oficjalnego rozpoczęcia konferencji. Spotkanie to było okazją do omówienia bieżących spraw Zespołu i jego planów na przyszłość. Tuż po nim miało miejsce kameralne spotkanie powitalne, którego zwieńczeniem był koncert zespołu „Hot Plasma Orchestra”.
Konwersatorium od lat stanowi forum wymiany doświadczeń oraz umożliwia prezentację najnowszych osiągnięć naukowych polskich chemików analityków. Żywe dyskusje jakie toczyły się nie tylko na sali obradowej, wskazują na to, że tematyka konferencji pozostaje nadal istotna. Konwersatorium to była również doskonała okazja do spotkań i rozmów pomiędzy przedstawicielami nauki z pracownikami ośrodków badawczych i laboratoriów pomiarowych na temat rzeczywistych problemów występujących podczas pracy w laboratoriach. Mamy nadzieję, że uczestnictwo w Konwersatorium było inspirujące i przyczyni się do nawiązywania i zacieśnienia współprac krajowych jak i międzynarodowych. Chcielibyśmy podziękować wszystkim uczestnikom i sponsorom za przyjazd do Białegostoku i zaprosić na kolejną edycję Konwersatorium, która odbędzie się za dwa lata.
