Mikroplastik w środowisku i jego usuwanie w technologiach oczyszczania wody i ścieków

Usuwanie MPs z wody i ścieków

Większość zbiorników wodnych na świecie jest zanieczyszczona mikroplastikami, a ze względu na ich wszechobecność coraz trudniej jest je usunąć ze środowiska wodnego. Aby kontrolować poziom MPs w wodzie, należy z jednej strony powstrzymać lub zminimalizować dalsze ich odkładanie w zbiornikach wodnych, z drugiej natomiast należy usunąć cząstki MPs już obecne w wodzie [26, 27].

Żadna z obecnie stosowanych technologii oczyszczania ścieków czy uzdatniania wody nie jest przeznaczona do usuwania cząstek tworzyw sztucznych, ponieważ technologie te zostały opracowane w celu usuwania i neutralizowania rozpuszczonych i zawieszonych zanieczyszczeń oraz odpadów stałych [28, 29]. Technologie oczyszczania ścieków są powszechnie oparte na procesach mechanicznych, biologicznych i chemicznych, które przy okazji oddzielają również cząstki stałe, w tym MPs, poprzez filtrację lub przyłączanie ich do wytrącanych składników pokarmowych i kłaczków mikroorganizmów [28, 30, 31]. Im skuteczniejsze jest uzdatnianie wody i oczyszczanie ścieków w usuwaniu MPs, tym więcej cząstek jest oddzielanych do osadu, co zwiększa jego potencjał zanieczyszczenia [31, 32]. Osady ściekowe mogą zawierać od 20 do ponad 180 cząstek MPs na gram wysuszonego osadu, w zależności od sposobu gospodarowania osadami i metod oczyszczania [30, 32]. Ze względu na stosunkowo wysoką zawartość fosforu i azotu w wielu krajach osady te są stosowane na gruntach rolnych lub wykorzystywane w architekturze krajobrazu, co stanowi zagrożenie ze względu na ich możliwą toksyczność [33].

Stosowane metody usuwania MPs w procesach uzdatniania wody i w oczyszczaniu ścieków można podzielić na metody fizyczne, chemiczne i biologiczne, w zależności od sposobu oczyszczania [34].

Fizyczne metody usuwania MPs

Efektywność usuwania MPs metodami fizycznymi przebiega w następującej kolejności: proces filtracji > proces flotacji > proces adsorpcji > proces membranowy > proces separacji magnetycznej i gęstościowej [26]. Wysoką efektywność usuwania MPs w procesach filtracji można uzyskać przy zastosowaniu filtracji z wykorzystaniem granulowanego węgla aktywnego (GAC) (~99,9%), szybkiej filtracji piaskowej czy filtracji z użyciem filtru dyskowego (~98,5%). Jednak w każdym rodzaju filtracji wadą jest zapychanie/zatykanie filtra i konieczność regularnego płukania zwrotnego [35, 36]. Proces flotacji i adsorpcji również charakteryzuje się wysoką efektywnością usuwania MPs (~95%) [37]. Najczęściej stosowane adsorbenty to te na bazie węgla, takie jak biochar, magnetyczne nanorurki węglowe czy magnetyczne adsorbenty na bazie polioksometalanu w fazie cieczy jonowej [34].

Oczyszczanie membranowe, takie jak ultrafiltracja (UF), odwrócona osmoza (RO) czy membrany dynamiczne (DM), które otrzymuje się w wyniku przepuszczania roztworu zawierającego składniki błonotwórcze przez porowate suporty, mogą być stosowane do usuwania MPs ze środowiska wodnego [38] głównie dlatego, że procesy oparte na membranach mogą potencjalnie zastąpić energochłonne technologie konwencjonalne, ze względu na ich niskie zużycie energii, elastyczność i prostotę działania, dobrą stabilność, łatwą kontrolę i łatwe skalowanie [39]. Dodatkowo, jeżeli technologie membranowe połączy się z procesami biologicznymi, takimi jak bioreaktor membranowy, lub chemicznymi, takimi jak koagulacja, uzyskana efektowność usuwania cząstek mikroplastiku jest jeszcze wyższa [26, 27].

Proces separacji magnetycznej jest najbardziej niezawodnym narzędziem do oddzielania mikroplastiku i nanoplastiku z osadów lub próbek wody pod wpływem pola magnetycznego, chociaż jest nieodpowiedni do usuwania MPs w oczyszczalniach ścieków. Metoda ta jest szczególnie skuteczna w przypadku MPs o małych rozmiarach, ze względu na ich duży stosunek powierzchni do objętości, co zwiększa powinowactwo wiązania MPs z nanocząstkami Fe [40]. Z kolei separacja gęstościowa również umożliwia usuwanie cząstek stałych o małej gęstości, jednak używane w tym celu odczynniki są często drogie i niebezpieczne, a cały proces nie jest przydatny na dużą skalę [41].

Chemiczne metody usuwania MPs

Spośród metod chemicznych do usuwania lub degradacji tworzyw sztucznych najczęściej stosuje się: ozonowanie, zaawansowane procesy utleniania, koagulację i elektrokoagulację, procesy Fentona i fotokatalizę [18]. Średnia skuteczność usuwania MPs metodami chemicznymi przebiega wg kolejności: proces foto-Fentona > elektrokoagulacja > ozonowanie > proces elektro-Fentona > koagulacja [26].

Średnia efektywność usuwania MPs w procesie foto-Fentona wynosi > 99%. Zaletą metody jest brak konieczności stosowania nadmiernej ilości katalizatorów i odczynników, jednak pH musi być utrzymane na optymalnym poziomie przez cały proces [42]. Kolejna efektywna metoda usuwania MPs to elektrokoagulacja (EC), dla której średnie usunięcie MPs wynosi > 90%. EC stanowi zaawansowaną technologię procesu koagulacji chemicznej, która jest stosunkowo opłacalna, energooszczędna i możliwa do zautomatyzowania dzięki zastosowaniu elektrod. Jednak proces ten ma również pewne wady, w tym: konieczność ciągłej wymiany anod protektorowych, pasywacja katodowa oraz wysokie koszty zasilania [43]. Kolejną metodą chemiczną, dzięki której otrzymuje się ok. 90% usunięcia mikroplastiku, jest ozonowanie. W trakcie procesu ozon może reagować z różnymi substancjami polimerowymi, z nienasyconymi wiązaniami, jak również pierścieniami aromatycznymi polimerów. Ozonowanie może ułatwić degradację polimeru poprzez: zwiększenie napięcia powierzchniowego polimeru, poprawę właściwości adhezyjnych powierzchni polimeru, zmniejszenie hydrofobowości i zwiększenie rozpuszczalności, zmniejszenie lepkości wewnętrznej, obniżenie temperatury topnienia polimerów i modyfikację właściwości mechanicznych. Przy czym wady procesu stanowią trudności w produkcji ozonu i wysokie koszty operacyjne [42]. Kolejna metoda chemiczna stosowana do usuwania MPs z ścieków to elektro-Fenton, której średnia efektywność wynosi ~75%. Główną zaletą procesu jest mniejsza niż w klasycznym procesie Fentona produkcja osadów, jednak konieczne są dalsze badania w celu jej zastosowania na różnych rodzajach cząstek stałych [44]. Ze wszystkich wymienionych metod chemicznych najniższą efektywnością usuwania MPs z wody i ścieków cechuje się proces koagulacji (~60%). Efektywność metody można zwiększyć poprzez połączenie procesu z metodami filtracyjnymi. Koagulacja, czyli łączenie cząstek fazy rozproszonej koloidu w większe agregaty, jako wstępna obróbka przed metodami filtracyjnymi poprawia wydajność tych metod poprzez przezwyciężenie problemów związanych z foulingiem powierzchni filtracyjnych. Skuteczność usuwania MPs w procesie koagulacji jest ściśle uzależniona od: wartości pH, wielkości, kształtu i składników cząstek stałych, dawki i rodzaju koagulantu i flokulantu. Do chwili obecnej liczba badań związanych z tą technologią dla MPs jest wciąż ograniczona, zwłaszcza w systemach oczyszczania ścieków. Istotne jest, aby przyszłe badania koncentrowały się na znalezieniu najlepszych koagulantów/flokulantów pomocniczych i ich optymalnych warunków usuwania MPs wraz z eliminacją koloidów [36].

Ogólnie rzecz biorąc, chemiczne metody oczyszczania są stosowane w celu znacznego zwiększenia skuteczności usuwania mikroplastiku z wody czy ścieków. Niestety, żadna z tych strategii oczyszczania nie jest w stanie usunąć MPs z zanieczyszczonych osadów i ścieków, jeśli jest stosowana samodzielnie, bez żadnych innych fizycznych lub biologicznych strategii oczyszczania. Co więcej, produkty uboczne, a także niektóre osady wtórne powstałe w wyniku zastosowania niektórych metod, takich jak koagulacja i EC, wymagają dalszej obróbki.

Biologiczne metody usuwania MPs

Metody biologiczne są wykorzystywane przede wszystkim w oczyszczalniach ścieków do oczyszczania zarówno ścieków komunalnych, jak i przemysłowych. Metody biologiczne wykorzystywane w drugim stopniu oczyszczania ścieków (po usunięciu dużych zawiesin ciał stałych), charakteryzujące się najwyższą efektywnością usuwania MPs, to metody wykorzystujące: osad czynny, złoża biologiczne (filtry ścieków/biofiltry), bioreaktory membranowe, oczyszczanie hydrofitowe [37, 45].

W przypadku metod biologicznych trudno jest ustalić dokładny procent usunięcia MPs, ponieważ wartości zmieniają się w zależności od mikroorganizmów biorących udział w procesie. Średnia efektywność usuwania MPs tymi metodami przebiega według następującej kolejności: bioreaktor membranowy (MBR) > oczyszczalnie hydrofitowe (CWs) > osad czynny > procesy mikrobiologiczne [26, 27].

Bioreaktory membranowe to układy, w których system membranowy (zazwyczaj mikrofiltracja lub ultrafiltracja) zintegrowany jest z procesem biologicznym wspieranym przez katalizatory biologiczne (bakterie, enzymy), a mechanizm usuwania zanieczyszczeń ma charakter biodegradacji i filtracji membranowej [46, 47].

W procesie tym uzyskuje się ponad 99% usunięcia cząstek MPs [31, 32, 37], a kształt, rozmiar i skład MPs wydają się nie mieć większego wpływu na wydajność metody [37]. Zaobserwowano jedynie, że mikroplastiki, których stosunek długości do szerokości jest wysoki (jak to ma miejsce w przypadku włókien), mogą nie być całkowicie usunięte przez MBR i pozostać w osadzie, który musi być przez to ponownie przetworzony, co ostatecznie zwiększa koszty oczyszczania [25]. Innymi istotnymi ograniczeniami technologii MBR w oczyszczaniu ścieków są kontrole grubości biofilmu, foulingu i dystrybucji cieczy, które decydują o skuteczności metody [46, 48]. Kolejna efektywna biologiczna metoda usuwania MPs to oczyszczalnie hydrofitowe. Osiągnięta tą metodą efektywność usuwania MPs wynosi ponad 90%. Jeszcze wyższą skuteczność usuwania mikroplastiku można uzyskać, gdy CWs zostały użyte w trzecim etapie oczyszczania (~98%) [49]. Tak duży stopień usunięcia, przy jednocześnie innych zaletach, takich jak przyjazność metody dla środowiska i opłacalność ekonomiczna sprawiają, że może być ona z powodzeniem stosowana do usuwania MPs ze ścieków. Kolejną metodą, która może przyczynić się do zmniejszenia ilości mikroplastiku w ściekach, jest zastosowanie osadu czynnego. System osadu czynnego usuwa mikroplastiki głównie poprzez uwięzienie ich w kłaczkach osadu, degradację i tworzenie agregatów osadów. Następnie osad zawierający MPs jest usuwany w procesie wtórnego procesu osadzania [50]. Proces osadu czynnego wykazuje zróżnicowanie dla różnych rozmiarów i kształtów MPs [51]. Efektywność usunięcia tych zanieczyszczeń również jest różna. Niektóre prace wskazują na ponad 98% usunięcia cząstek mikroplastiku różnego typu [32], inne na 96% usunięcia [52], a jeszcze inne na 52% usunięcia w skali laboratoryjnej [53].

Tworzywa sztuczne przez długi czas uważane były za produkty nieulegające biodegradacji, ale obecnie wiadomo, że są one degradowane i metabolizowane przez różne organizmy. Głównie mikroorganizmy są przedmiotem badań w kontekście degradacji mikroplastiku [54]. Udowodniono, że oprócz bakterii i grzybów również inne organizmy, takie jak małż czerwony (Tridacna maxima) [55], kryl antarktyczny (Euphausia superba) [56], niektóre koralowce i mikroalgi [57, 58], wykazują zdolność do degradacji MPs. Wprawdzie ich skuteczność w oczyszczaniu MPs była niska, ale nie można ignorować ich wpływu na losy mikroplastiku w środowisku. Podczas procesów mikrobiologicznych polimery mogą być rozłożone do prostszych form monomerycznych. W wyniku degradacji tlenowej powstaje CO₂ i woda, natomiast w wyniku degradacji beztlenowej CO₂, woda, metan i H₂S [34, 59].

Podsumowanie

Duże i szerokie wykorzystywanie tworzyw sztucznych przekłada się na ich ilość przedostającą się do środowiska. W wyniku szeregu procesów biologicznych, fizycznych i/lub chemicznych ulegają one degradacji do mniejszych cząstek, w tym do mikroplastiku. Wiele prac wskazuje, że mikroplastiki są powszechnie obecne w oczyszczalniach ścieków i odprowadzane wraz ze ściekami do zbiorników wodnych, ostatecznie gromadząc się w środowisku. Dlatego też istnieje pilna potrzeba badania skuteczności usuwania MPs za pomocą różnych technologii oczyszczania wody i ścieków oraz zrozumienie mechanizmu ich usuwania, tak aby zmniejszyć ilość trafiającą do środowiska. Żadna z obecnie stosowanych technologii oczyszczania ścieków czy uzdatniania wody nie jest przeznaczona do usuwania cząstek tworzyw sztucznych. Wśród różnych fizycznych, chemicznych i biologicznych technologii oczyszczania skuteczność ich usuwania spada według kolejności: proces filtracji > proces flotacji > proces adsorpcji > proces membranowy > proces separacji magnetycznej i gęstościowej (dla metod fizycznych), proces foto-Fentona > elektrokoagulacja > ozonowanie > proces elektro-Fentona > koagulacja (dla metod chemicznych); bioreaktor membranowy > oczyszczalnie hydrofitowe > osad czynny > procesy mikrobiologiczne (dla metod biologicznych).

Z szeregu prac wynika, że najskuteczniejsze metody usuwania mikroplastiku z wody i ścieków to technologie hybrydowe, łączące na przykład procesy biologiczne z fizycznymi, takimi jak technologie membranowe (bioreaktor membranowy) czy fizyczne (filtracja membranowa) z chemicznymi (koagulacja) w celu przezwyciężenia problemów związanych z foulingiem powierzchni filtracyjnych.

Jako że kwestia związana z tworzywami sztucznymi w rozmiarach mikrometrów, ale również i nanometrów jest problemem globalnym, istnieje potrzeba szczegółowej charakterystyki tych zanieczyszczeń w różnych technologiach oczyszczania w celu podsumowania efektywności ich usuwania z krytycznych technologii oczyszczania wody i ścieków.

Piśmiennictwo

1. Lubecki, L., Kowalewska, G. (2019). Plastic-derived contaminants in sediments from the coastal zone of the southern Baltic Sea. Marine Pollution Bulletin, 146, 255–262.
2. Plastics Europe 2022, dostęp 15.09.2022 https://www.plasticseurope.org
3. Lebreton, L., & Andrady, A. (2019). Future scenarios of global plastic waste generation and disposal. Palgrave Communications, 5(1).
4. Imhof H., Schmid J., Niessner R., et al. (2012). A novel, highly efficient method for the separation and quantification of plastic particles in sediments of aquatic environments. Limnology and Oceanography: Methods, 10, 7, 524-537.
5. Omni calculator, dostęp 12.09.2022 https://www.omnicalculator.com/ecology/plastikowe-smieci
6. Ramasamy, B. S. S., Palanisamy, S. (2021). A review on occurrence, characteristics, toxicology and treatment of nanoplastic waste in the environment. Environmental Science and Pollution Research, 28, 43258–43273.
7. Geyer R., Jambeck J. R., Law K. L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made. Science Advances, 3(7), e1700782.
8. Green Peace www1, dostęp 10.05.2022 https://www.greenpeace.org/poland/dowiedz-sie/przyroda/plastik/
9. Issac M. N., Kandasubramanian B. (2021). Effect of microplastics in water and aquatic systems. Environmental Science and Pollution Research, 28(16), 19544–19562.
10. Imhof H., Sigl R., Brauer E., et al. (2017). Spatial and temporal variation of macro-, meso- and microplastic abundance on a remote coral island of the Maldives, Indian Ocean. Marine Pollution Bulletin, 116, pp. 340–347.
11. Chen G., Feng Q. Wang J. (2020). Mini-review of microplastics in the atmosphere and their risks to humans, Science of the Total Environment, 703, 135504.
12. Guo J.J., Huang X.P., Xiang L., et al. (2020). Source, migration and toxicology of microplastics in soil, Environment International, 137, 105263.
13. Wang S.M., Chen H.Z., Zhou X.W., et al. (2020a). Microplastic abundance, distribution and composition in the mid-west Pacific Ocean. Environmental Pollution, 264, 114125.
14. Han M., Niu X.R., Tang M., et al. (2020). Distribution of microplastics in surface water of the lower Yellow River near estuary, Science of the Total Environment, 707, 135601.
15. Reinold S., Herrera A., Stile N., et al. (2021). An annual study on plastic accumulation in surface water and sediment cores from the coastline of Tenerife (Canary Island, Spain). Marine Pollution Bulletin, 173, 113072.
16. Eerkes-Medrano D., Thompson R.C., Aldridge D.C. (2015). Microplastics in freshwater systems: a review of the emerging threats, identification of knowledge gaps and prioritisation of research needs. Water Researchearch, 75, 63–82.
17. Lee Y.K., Murphy K.R., Hur J. (2020). Fluorescence signatures of dissolved organic matter leached from microplastics: Polymers and additives, Environmental Science & Technology, 54.
18. Ahmed M.B., Rahma, M.S., Alom J., et al. (2021). Microplastic particles in the aquatic environment: A systematic review, Science of The Total Environment, 775, 145793.
19. Pohl A., Tytła M., Kernert J., Bodzek M. (2022). Plastics-derived and heavy metals contaminants in the granulometric fractions of bottom sediments of anthropogenic Water Researchervoir – Comprehensive analysis. Desalination and Water Treatment, 258, 207–222.
20. Li J., Liu H., Chen J. (2018). Microplastics in freshwater systems: A review on occurrence, environmental effects, and methods for microplastics detection. Water Researchearch, 137, 362e374
21. Magnin A., Hoornaert, L., Pollet E., et al. (2019). Isolation and characterization of different promising fungi for biological waste management of polyurethanes, Microbial Biotechnology, 12(3), 544–555.
22. Napper I.E. Thompson R.C. (2016). Release of synthetic microplastic plastic fibres from domestic washing machines: Effects of fabric type and washing conditions, Marine Pollution Bulletin, 112, 39–45.
23. Kole P.J., Lohr A.J., Van Belleghem F., Ragas, A. (2017). Wear and tear of tyres: a stealthy source of microplastics in the environment, International Journal of Environmental Research and Public Health, 14, 1265.
24. Long Z., Pan Z., Wang W., et al. (2019). Microplastic abundance, characteristics, and removal in wastewater treatment plants in a coastal city of China, Water Research,. 155, 255-265.
25. Ngo P., Pramanik B., Shah K., Roychand R. (2019): Pathway, classification and removal efficiency of microplastics in wastewater treatment plants. Environmental Pollution, 255, 113326.
26. Bodzek M., Pohl A.: Możliwości usuwania mikroplastików ze środowiska wodnego z wykorzystaniem procesów membranowych. XV Konferencja Naukowa „Mikrozanieczyszczenia w środowisku człowieka”, Częstochowa, 14-16 września 2022.
27. Bodzek M., Pohl A. (2022). Removal of microplastics in unit processes used in water and wastewater treatment: a review. Archives of Environmental Protection – in press
28. Vuori L., Ollikainen M. (2022). How to remove microplastics in wastewater? A cost-effectiveness analysis, Ecological Economics 192, 107246.
29. Mason S.A., Garneau D., Sutton R., et al. (2016). Microplastic pollution is widely detected in US municipal wastewater treatment plant effluent, Environmental Pollution, 218, 1045–1054.
30. Talvitie J., Mikola A., Setala O., et al. (2017a). How well is microlitter purified from wastewater? – a detailed study on the stepwise removal of microlitter in a tertiary level wastewater treatment plant, Water Research, 109, 164–172.
31. Lv X., Dong Q., Zuo Z. et al. (2019). Microplastics in a municipal wastewater treatment plant: fate, dynamic distribution, removal efficiencies, and control strategies, The Journal of Cleaner Production, 225, 579–586.
32. Lares M., Ncibi M.C., Sillanpaa M., Sillanpaa M. (2018). Occurrence, identification and removal of microplastic particles and fibers in conventional activated sludge process and advanced MBR technology, Water Research, 133, 236–246.
33. Nizzetto L., Futter M., Langaas S. (2016). Are agricultural soils dumps for microplastics of urban origin? Environmental Science & Technology, 50(20), 10777–10779.
34. Badola N., Bahuguna A., Sasson Y., Chauhan J.S. (2022). Microplastics removal strategies: A step toward finding the solution, Frontiers of Environmental Science & Engineering, 16(1), 7.
35. Wang H., Zhang Y., Wang C. (2019). Surface modification and selective flotation of waste plastics for effective recycling-a review, Separation and Purification Technology, 226, 75–94.
36. Hidayaturrahman H., Lee T.-G. (2019). A study on characteristics of microplastic in wastewater of South Korea: Identification, quantification, and fate of microplastics during treatment process, Marine Pollution Bulletin, 146, 696–702.
37. Talvitie J., Mikola A., Koistinen A.,  Setälä O. (2017b). Solutions to microplastic pollution: Removal of microplastics from wastewater effluent with advanced wastewater treatment technologies, Water Research, 123, 401–407.
38. Ersahin M.E., Ozgun H., Dereli R.K., et al. (2012). A reviewon dynamic membrane filtration: materials. applications and future perspectives, Bioresource Technology, 122, 196–206.
39. Bodzek M., Konieczny K., Rajca M. (2019). Membranes in water and wastewater disinfection – review, Archives of Environmental Protection, 45(1), 3–18.
40. Grbic J., Nguyen B., Guo E., et al. (2019). Magnetic extraction of microplastics from environmental samples, Environmental Science & Technology Letters, 6, 68–72.
41. Murphy F., Ewins C., Carbonnier F., Quinn B. (2016). Wastewater treatment works (WwTW) as a source of microplastics in the aquatic environment, Environmental Science & Technology, 50(11), 5800–5808.
42. Ahmed M.B., Zhou J.L., Ngo H.H., et al. (2017). Progress in the biological and chemical treatment technologies for emerging contaminant removal from wastewater: a critical review, The Journal of Hazardous Materials, 323, 274–298.
43. Perren W., Wojtasik A., Cai Q (2018). Removal of microbeads from wastewater using electrocoagulation. ACS Omega, 3(3), 3357–3364.
44. Miao F., Liu Y., Gao M., et al. (2020). Degradation of polyvinyl chloride microplastics via an electro-Fenton-like system with a TiO₂/graphite cathode, The Journal of Hazardous Materials, 399, 123023.
45. Chen R., Qi M., Zhang G. (2018). Comparative experiments on polymer degradation technique of produced water of polymer flooding oilfield, IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 113, 012208.
46. Poerio T., Piacentini E., Mazzei R. (2019). Membrane processes for microplastic removal, Molecules, 24, 4148.
47. Xiao K., Lianga S., Wanga X., Chena C., Huanga X. (2019). Current state and challenges of full-scale membrane bioreactor applications: A critical review, Bioresource Technology, 271, 473–481.
48. Bui X.T., Nguyen P.T., Nguyen V.T., et al. (2020). Microplastics pollution in wastewater: Characteristics, occurrence and removal technologies, Environmental Technology & Innovation, 19, 101013.
49. Wang Q., Hernández-Crespo C., Santoni M., et al. (2020b). Horizontal subsurface flow constructed wetlands as tertiary treatment: Can they be an efficient barrier for microplastics pollution? Science of the Total Environment., 137785.
50. Jeong C.-B., Won E.-J., Kang H.-M. et al. (2016). Microplastic size-dependent toxicity, oxidative stress induction, and p-JNK and p-p38 activation in the monogonont rotifer (Brachionus koreanus), Environmental Science & Technology, 50 (16), 8849-8857.
51. Zhang X., Chen J., Li J. (2020). The removal of microplastics in the wastewater treatment process and their potential impact on anaerobic digestion due to contaminants association, Chemosphere, 251, 126360.
52. Michielssen M., Michielssen E., Ni J., Duhaime M. (2016). Fate of microplastics and other small anthropogenic litter (SAL) in wastewater treatment plants depends on unit processes employed. Environmental Science: Water Researchearch & Technology, 6.
53. Kalčíková G., Alič B., Skalar T., et al. (2017). Wastewater treatment plant effluents as source of cosmetic polyethylene microbeads to freshwater. Chemosphere, 188, 25-31.
54. Harrison J.P., Sapp M., Schratzberger M., Osborn A.M. (2011). Interactions between microorganisms and marine microplastics: A call for research, Marine Technology Society Journal, 45(2), 12–20.
55. Arossa S., Martin C., Rossbach S., Duarte C.M. (2019). Microplastic removal by Red Sea giant clam (Tridacna maxima), Environmental Pollution, 252, 1257–1266.
56. Dawson A.L., Kawaguchi S., King C.K., et al. (2018). Turning microplastics into nanoplastics through digestive fragmentation by Antarctic krill, Nature Communications, 9(1), 1001.
57. Corona E., Martin C., Marasco R., Duarte C.M. (2020). Passive and active removal of marine microplastics by a mushroom coral (Danafungia scruposa), Frontiers in Marine Science, 7, 128.
58. Cunha C., Silva .L, Paulo J., et al. (2020). Microalgal-based biopolymer for nano- and microplastic removal: A possible biosolution for wastewater treatment. Environmental Pollution, 263, 114385.
59. Chandra P., Enespa S.D. (2020). Microplastic degradation by bacteria in aquatic ecosystem. in: Microorganisms for sustainable environment and health. Chowdhary, P., Raj, A., Verma, D. & Akhter Y., (Eds.) Elsevier, 431–467.

mgr inż. Alina Pohl
prof. dr hab. inż. Michał Bodzek
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska
Polskiej Akademii Nauk

Czytaj także: Plastyfikatory alternatywne jako zamienniki popularnych ftalanów